Kang Ruli

Di hiji lembur nu jauh ti riweuhna kota, aya budak leutik ngaranna Jaka. Anjeunna anak yatim piatu nu hirup sareng nini na di saung alit gigireun sawah. Sanajan leutik tur rapuh, haténa Jaka sarua tarik jeung kahadean nu nanceb jero. Unggal isuk, anjeunna leumpang ka sakola bari nyorang sawah nu pinuh ku embun, haténa pinuh ku impian.

Hirup di lembur Nyeri lain hal anu gampang. Sakola ngan ukur nepi ka kelas genep, sanggeus éta murangkalih biasana langsung nyanghareupan hirup. Tapi Jaka béda, anjeunna hoyong neruskeun sakola ka kota. Nini na remen nyarios, "Jaka, sakola mah henteu ukur di bangku, tapi dina kahirupan sapopoe."

Tapi Jaka teu kapok, anjeunna ngusahakeun sagala rupa pikeun neuleuman élmu. Anjeunna rajin maca buku ti perpustakaan sakola, sanajan ngan ukur sababaraha helai anu tos lapuk. Lantaran kahadean sarta kasabaranana, hiji poé, hiji guru ngaranna Pak Ramdan, perhatikeun kaambekan Jaka. Anjeunna méré tawaran pikeun ngabiayaan sakolana upama Jaka lulus jeung nilai pangluhurna.

Hanjakal, cobaan datang ti sakurilingna. Jaka ditalangkeun ku budak séjén, dileuleuskeun ku batur-baturna nu henteu resep anjeunna maju. "Urang lembur mah ulah loba impian!" ceuk hiji budak nyentak. Haté Jaka remuk, tapi manéhna henteu rék nyerah. Dina peuting nu pinuh ku hujan, Jaka nangtung di gigireun jandéla, nempo caang lampu kota ti kajauhan. Anjeunna sumpah dina haténa yén moal aya hal nu bisa ngahalanganana.

Jaka tetep diajar. Anjeunna guguru ka Pak Ramdan unggal peuting. Malah, anjeunna kapilih jadi nu panghadéna di sakolana. Waktos ujian ahir, anjeunna meunang beasiswa pikeun neruskeun sakola ka kota. Tangis nini na ngucur, antara bungah jeung kahariwang. "Ulahlah mopohokeun lembur ieu, Jaka," saur nini na.

Sataun ti harita, Jaka balik ka lemburna, sanajan ukur sakeudeung. Anjeunna nyandak buku-buku anyar pikeun murangkalih di sakolana. "Lamun urang teu mimiti ngarobah, saha deui?" saur Jaka. Anjeunna sadar yén sakola sanes ukur di bangku, tapi oge dina haté nu hayang maju.

Internal link: Kang Ruli – Platform literasi jeung pendidikan Sunda. Eksternal link: Sastra Sunda di Wikipedia

Bubuka

Di hiji lembur nu jauh ti kota, di gigireun gunung nu leuweungna masih kandel, aya sakola leutik nu angger ngajarkeun kahadean. Sakolana ngan ukur wangunan kai, panto jeung jandela geus aya nu potong. Tapi sanajan kitu, di dinya aya cahaya kahadean nu tetep hurung: Ki Jembar, guru anu satia ngajarkeun barudak sanajan gajihna sakedik, sanajan anggaran pikeun sakolana terus ngurangan.

Ki Jembar teh lalaki sepuh nu tangginas. Pakeanana basajan: hem bodas geus rada belel, sarung nu sering dipake, jeung sendal jepit nu solna mimiti beak. Anjeunna henteu boga mobil, henteu oge gaduh motor. Unggal isuk, anjeunna leumpang ti imahna nu aya di sisi lembur, nepikeun ka sakola kalayan kahadean dina hatena.

Dunya Nu Robih

Sakola nu tadina geus serba kurang, ayeuna beuki parah. Anggaran nu dipangkas nyababkeun bangku jeung papan tulis henteu kapalire deui. Bari ngelus dada, Ki Jembar milarian akal kumaha carana supaya atikan tetep jalan. Barudak teu meunang kaleungitan harapan.

"Urang ajarkeun di luar ruangan waé," pokna ka wargi guru séjén, Bu Nani, anu ogé miris ningali kaayaan sakola.

Sapopoé, Ki Jembar nyieun cara anyar. Anjeunna mawa barudak ka alam, ngajarkeun aksara ku leuweung, ngajarkeun matematika ku batugede di walungan. Tapi masalah henteu cukup nepi ka dinya. Pemotongan anggaran ogé mangaruhan kiriman buku-buku ka sakola. Barudak beuki heureut kamungkinan pikeun ngudag kahayang maranéhanana.

Pupusna Cahaya di Sakola Leutik

Di hiji peuting, Ki Jembar diulem ku kepala desa. "Abdi gaduh warta nu teu sae, Ki Jembar. Sakola ieu moal tiasa diteruskeun deui, anggaranna henteu cukup..."

Sakapeung, jaman henteu salawasna mihak ka jalma nu satia. Anjeunna sadar, ieu sakola bisa-bisa ditutup. Anjeunna neuteup barudak, aya Cahya, Ojon, Lina, nu sakabéh hayang sakola nepi ka luhur.

"Urang kedah kumaha, Pak Guru?" ceuk Cahya, panonna meregetan, kasieunan henteu bisa neruskeun sakola.

Hate Ki Jembar nyeri. Anjeunna henteu bisa ngahianatkeun kahadean. Anjeunna nyandak leungeun barudak, mawa aranjeunna ka balé desa, badé nyarios.

Panglayang Harapan

Ki Jembar henteu nyerah. Anjeunna nyerat surat, panglayang ka pemerintah, ka yayasan, ka saha waé nu daék mantuan. Anjeunna nyerat dina kertas leutik, sakabéh leungeun barudak nyekelan éta surat. Anjeunna ngajarkeun yén harapan henteu kedah paeh.

Sabulan ti harita, aya warta. Aya yayasan nu daék mantuan, aya donatur nu ngirimkeun buku-buku. Sanajan henteu lengkep, sahenteuna Ki Jembar parantos méré conto ka barudak yén sanajan dunya robih, sanajan anggaran dipotong, atikan moal bisa direureuhkeun.

Pesen Moral

Dina hirup, aya watesan nu matak nyeri, tapi kahadean jeung kahadean moal bisa dipangkas. Ki Jembar parantos nunjukkeun yén guru téh lain sakadar ngajarkeun aksara, tapi ogé ngajarkeun kumaha hirup ku kahadean.

Barudak di Cisarandi, sanajan sakolana sederhana, henteu pernah kaleungitan harapan. Anjeunna percaya yén sakabéh anu diajarkeun bakal terus hurung di haté maranéhanana, sapertos panonpoé nu henteu pernah liren nyorang langit.

Di hiji desa nu teu jauh ti kota, aya budak SMA nu ngaranna Aditya. Manéhna anak bungsu ti tilu sadulur, cicing jeung indung bapana nu geus sepuh. Aditya budak pinter, tapi kacida resepna kana gadget. Poé-poé na kapinunjulan ku layar hape, ti mimiti diajar, komunikasi, nepi ka hiburan.

Kolotna, utamana bapana, Kang Rahmat, lain jalma nu kabéhang ku teknologi. Anjeunna leuwih biasa maké cara kolot, nyarita langsung, henteu resep kana pesen instan. Rasa panasaran jeung kahariwangna kana pola hirup Aditya nyieun konflik leutik tapi terus-terusan muncul di imah.

Dina hiji poé, Kang Rahmat manggihan Aditya keur nyanghareupan laptop bari headphone napel. Suara video nu didengekeunana kaganggu ku sora bapana.

"Ditya, naon nu diajar ti dinya? Geus maca buku keur ujian?"

Aditya nyipir saeutik. "Abi diajar, Pa. Ieu pelajaran ti YouTube, loba guru online ayeuna."

Kang Rahmat ngadengdek, henteu yakin. "Diajar ti YouTube? Buku jeung catetan téh teu dipaké deui, nya?"

Aditya ngagebeg. "Kiwari mah beda, Pa. Sadaya aya di internet, malah leuwih gampang."

Kolotna beuki reuwas, henteu ngarti kana kabiasaan anyar ieu. Mimitina, anjeunna nyoba nahan diri, tapi unggal poé ningali Aditya leuwih loba ngeuyeumbeu kana layar batan nyarita langsung, haténa beuki rungsing.

Hiji waktu, Aditya meunang tugas sakola nu maksa manéhna kudu tatap muka jeung kolotna pikeun wawancara. Tugasna ngeunaan "Parobahan gaya komunikasi generasi ayeuna jeung baheula." Aditya mutuskeun pikeun ngobrol jeung bapana.

"Pa, jaman baheula kumaha carana komunikasi?"

Kang Rahmat ngambekan saeutik, tapi sanggeus nyawang beungeut budakna nu sabenerna hayang nyaho, manéhna nyaritakeun kumaha baheula surat masih dipaké, komo keur indit ka tempat jauh mah kudu nunggu béja lila.

Aditya kagét. "Wah, sesah teuing, Pa. Kiwari mah sakabéhna gancang."

Kang Rahmat seuri leutik. "Gancang henteu salawasna hadé. Mun komunikasi teu aya rasa, moal bermakna."

Tina perbincangan éta, Aditya sadar yen komunikasi digital memang merenah, tapi kadang nyieun jalma jauh dina rasa.

Sanggeus tugasna réngsé, Aditya nyoba ngabagi waktosna leuwih hadé. Anjeunna masih make gadget, tapi nyieun waktu husus pikeun ngobrol langsung jeung kolotna. Kang Rahmat, sanajan masih kaku, ogé diajar adaptasi saeutik demi saeutik.

Dina hiji poé, Kang Rahmat, nu biasana sok teu resep kana teknologi, neundeun pertanyaan nu matak reuwas.

"Ditya, Pa hoyong diajar make WhatsApp. Bisa diajarkeun, teu?"

Aditya seuri. "Tangtu atuh, Pa!"

Generasi beda, cara komunikasi ogé béda. Tapi rasa asih kolot ka anak jeung sabalikna moal robah. Kadang, nu ngora kudu ngajar nu sepuh, jeung nu sepuh kudu daék diajar ti nu ngora. Komunikasi téh lain ukur ngeunaan kecap, tapi oge rasa nu diselapkeun di jerona.

Sakabéh parobahan jaman kudu ditarima, tapi henteu kudu kaleungitan rasa silaturahmi nu sajati.

Internal Link: Kunjungi blog Kang Ruli pikeun maca tulisan séjén nu pikaresepeun.

Eksternal Link: Baca ngeunaan pangaruh digitalisasi komunikasi di Harvard Business Review.

Dina hiji kampung nu jauh ti kota, aya budak lalaki ngaranna Jaka. Anjeunna murid nu hadé, sopan, jeung daek ngaji. Sanajan hirupna basajan, tapi haténa teu weléh hayang nyorang kahadean. Ti leuleutik, Jaka kungsi babaladan - kaserang musibah nu nyababkeun anjeunna pegat leungeun katuhueun. Tapi kajadian eta lain jadi halangan pikeun anjeunna tetep usaha jeung sinatria.

Dina hiji poé, kampungna kakeunaan musibah. Hujan gede nyababkeun walungan ngalimpah, sawah beak kabawa cai, sarta loba imah ruksak. Jaka teu cicingeun. Sanaos awakna teu sampurna, anjeunna ngalakukeun sagala hal pikeun mantuan tatangga-tetanggana. Anjeunna nulungan ngungsikeun barudak leutik, mantuan nini-nini jeung aki-aki, nepi ka teu inget sorangan geus kacapeun.

Hiji peuting, Jaka ngadenge sora budak leutik nu ceurik ti sisi walungan. Cai nu terus naék, sarta euweuh nu wani nyalametkeun budak eta. Tanpa mikir panjang, Jaka nyorong sampan leutik sarta ngalayang ka nu peryogi tulung.

Ti harita, sakumna warga teu nganggap deui Jaka minangka budak anu pegat leungeun, tapi minangka pahlawan leutik nu boga tekad gedé. Anjeunna henteu nyerah ku kakuranganana, sabab kahadean sarta tekad anu kuat leuwih gedé batan sagala halangan.

Hirup teu kudu sampurna pikeun jadi mangpaat. Hiji jalma bisa jadi kahadean pikeun sakurilingna sanajan ku cara anu sakedik. Jaka ngajarkeun urang yén usaha jeung tekad moal sia-sia, sabab unggal kahadean bakal aya ganjaranana.

Tapi sanajan kitu, aya nu tetep nyangka manehna teu bisa nanaon. Ceuk hiji wanoja, "Jaka mah moal bisa laku-lampah siga lalaki séjé! Anjeunna ngan bakal jadi tukang narima bantosan wungkul."

Kecap-kecap eta nyeureud haté Jaka, tapi teu ngaleuleuskeun semangatna. Anjeunna hayang ngabuktikeun yén jang saha waé nu boga kahadean, pasti bakal aya jalan pikeun jadi mangpaat.

Gelombang gedé, angin tarik, sarta hujan nu can eureun, tapi haté Jaka teu mundur. Anjeunna nyandak budak leutik éta, ngagoloyong bari sakadarna nyanghareupan cai nu ngagelebug. Lamun heunteu ku tekad, bisa jadi Jaka moal salamet.

Dina poé isukna, kampung ngarasa kagér. "Jaka nu nyalametkeun budak eta!" ceuk tatangga-tatanggana. Kabehanana heran, henteu nyangka budak nu dianggap lemah sanggup nyanghareupan kasusah gedé.

Internal Link: Kang Ruli - Nepikeun carita inspiratif lianna dina blog ieu.

Eksternal Link: Sejarah Sastra Sunda - Tingali perkembangan sastra Sunda nu beunghar ku moral jeung ajén budaya.

Tangtos, carita ieu méré kasadaran yén kahadean moal sakadar cariosan. Lamun urang ngalakonanana, hirup bakal langkung hartina.