Kang Ruli

Ku: Hérmana

         

          Aya hiji Madrasah Aliyah (MA) anu nitah kuring ngajar. Panyana nitah ngajar Matématika, luyu jeung jurusan kuring kuliah salila ieu.

          “Di sakola kuring aya lowongan pikeun mata pelajaran Basa Sunda,” ceuk Méli dina hiji poé.

          “Kamana guruna?” tanya kuring.

          “Rumah tangga, dibawa ku salakina,” jawabna.

          Meli téh ngajar di MA sakaligus operator.

          “Daék manéh ngajar Basa Sunda?” tanyana.

          Kuring curinghak.

          “Kuring mah teu kuliah di jurusan Pendidikan Basa jeung Sastra Sunda,” ceuk kuring.

          “Keun waé,” ceuk manéhna anu geus lila ngajar di MA.

          “Bisa kitu saacan lulus kuliah geus ngajar?” tanya kuring.

          “Bisa, guru Fikih gé masih kuliah,” ceuk Méli.

          Gancang kuring nyieun surat lamaran kerja.

          “Hayu urang tepungan kapala MA!” ajakna.

          “Nu bener? Ayeuna?” kuring héran.

          “Rék iraha? Isuk? Isuk mah bisi ku batur mantén,” ceuk Méli anu gesit.

          Salila ieu Méli apaleun ka kuring anu resep maca bacaan anu maké basa Sunda. Kuring sok nulis samodél carita pondok sarua apaleun. Manéhna gé remen maca karangan kuring anu dimuat dina majalah jeung koran. Matak ku manéhna kuring dititah daptar ngajar. Sakur kaleuwihan kuring ku Méli dibéjakeun ka kapala sakola.  Kapala MA anu masih ngora ngarasa reueus ku kuring. Bener-bener teu nyangka kana ieu tawaran. Beuki reueus deui sabab kuring bisa nulis maké aksara Sunda.

Sabenerna kuring hayang kuliah di UPI. Kolot teu ngajurung laku, melang basana téh, pedah jauh meureun. Padahal kuring téh lalaki, ulah jadi kahariwang. Awéwé gé loba anu kuliah di kota gedé, jauh ti lembur, teu hariwangeun kolotna. Ahirna kuring kuliah di paguron luhur swasta anu jarakna teu jauh ti lembur. Satadina hayang kuliah di  jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Sunda, kalah kuliah di jurusan Pendidikan Matématika. Najan kuliah teu luyu jeung kahayang, tapi kuring sukuran bisa kénéh neruskeun nyuprih élmu. Batur mah ti ceurik-ceurik hayang kuliah téh, kolotna teu boga béya. Aya ogé anu hayang kuliah tapi digawé heula. Karesep kuring kana basa jeung sastra Sunda teu leungit, teu pedah kuliah di jurusan Pendidikan Matématika. Saban saminggu sakali meuli majalah jeung surat kabar anu ngagunakeun basa Sunda bari kuliah. Nginjeum buku ka pabukon sakola teu tinggaleun.

Dina buku pakét basa Sunda aya matéri pupuh. Geus apal kana ngaran 17 pupuh ti jaman keur SD. Jaman SD nu sok remen ditembangkeun téh pupuh Kinanti. Jaman SMP nambah kabisa kuring kana pupuh Sinom jeung Asmarandana. Keur kelas 10 SMU geus aya niat hayang jadi guru basa Sunda. Mangka kuring rajin ngapalkeun di antarana pupuh. Tina 17 pupuh geus apal 2, sahingga kudu ngapalkeun deui 15 pupuh. Teu ngarasa horéam, resep jeung sumanget anu aya. Sapoé hiji pupuh. Dina 15 poé, apal sakabéh pupuh. Aya ku matak sugema kana batin, geus bisa 17 pupuh.

“Guru basa Sunda saméméhna mah teu bisaeun nembang,” ceuk Méli.

“Atuh kumaha dina waktuna ngajar?” tanya kuring.

          “Muter vidéo tina youtube. Kurang wibawa ceuk kuring mah,” ceuk manéhna anu ngajar Matématika.

          “Enya, guru kudu bisa, kudu méré conto ka barudak,” ceuk kuring.      Palebah nembang gé kuring geus bisa sababaraha lagu. Saenggeus kacangkem 17 pupuh, kuring leukeun ngapalkeun kawih-kawih Sunda di antarana Manuk Dadali, Bubuy Bulan, Sorban Palid, Karatagan Pahlawan jeung Muhammad Toha. Kitu deui lagu-lagu pop Sunda, ku kuring diapalkeun ngan henteu ari sapoé sapuluh  lagu atawa saalbeum mah. Ayeuna sanggeus dititah ngajar di éta sakola, kuring bakal leuwih giat deui ngapalkeun kawih atawa lagu.

          “Sunda mah beunghar ku budaya,” ceuk Méli.

          “Bener pisan. Di antarana aya sisindiran,” ceuk kuring.

          Sarua sisindiriran gé ku kuring diapalkeun. Geus apal contona sisindiran rarakitan, paparikan jeung wawangsalan. Ayeuna kudu leukeun deui ngapalkeun conto sisindiran séjénna.

          Loba anu nyangka kuring kungsi kuliah di jurusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Sunda. Padahal mah lain, teu sarumpun deuih Pendidikan Matématika mah. Tina ngahonor, kuring loba meunang kauntungan. Babaturan nambahan, pangalaman ngalegaan, jeung meunang duit. Lumayan pikeun jajan, meuli kuota jeung meuli bénsin. Pangaweruh jeung pangabisa kuring kana basa jeung Sastra Sunda meunang salila ieu diajar tina rupa-rupa sumber jadi bisa diamalkeun ka barudak ku cara ngajar. Kagiatan nulis beuki sumanget. Loba bahan atawa ideu pikeun dijadikeun tulisan. Barudak kudu reueus kana basa Sunda. Nyarita jeung nulis kudu bener luyu jeung tata basa.

          Ku hadéna téh, kuring mah kaasup anu babari dina urusan ngapalkeun. Téréh inget. Ngapalkeun pupuh jeung kawih teu ieuh karasa beurat.

          “Ajarkeun kuring nulis jeung maca aksara Sunda atuh!” ceuk Méli anu ogé masih katalian baraya.

          “Heug, siap!” kuring atoh.

          Urang Sunda kudu reueus sabab Sunda gé boga aksara anu disebut Kaganga. Kuring geus bisa ti baheula, meunang latihan kalayan daria kumaha cara nulis aksara Sunda Kaganga ti jaman keur sakola di SMU.

          Balik sakola kuring terus ka kota, ayeuna mah teu mawa motor. Di jero beus aya saurang awéwé anu paromanna bangun sedih.

          “Badé angkat kamana atawa mulih ti mana ieu téh?” tanya kuring ka anu diuk gigireun.

          “Puguh ieu téh tas ngalamar gawé ka saban sakola, tapi euweuh waé lowongan,” ceuk éta awéwé.

          Panyana kuring pangna manéhna alum téh ku sabab salakina salingkuh atawa pusing ku hahargaan anu beuki mararahal. Karunya teuing.

“Guru Basa Sunda mah teu saloba guru Matématika misalna, jamna ngan 2 jam pelajaran, ayana dina mulok. Guru Matématika mah loba dipikabutuh,” ceuk éta awéwé.

Geus loba sakola anu ku manéhna didatangan, tapi euweuh lowongan. Sawatara bulan ka tukang manéhna lulus kuliah. Balik ka lembur sanggeus boga gelar sarjana, teu babari néangan gawé. Parinuh.

          “Nu matak héran mah, aya sakola anu guru basa Sundana téh lain lulusan Pendidikan Bahasa dan Sastra Sunda. Ngarangkep ngajarna jeung mata pelajaran séjén. Padahal mah ka kuringkeun anu mata pelajaran basa Sundana,” manéhna nyaritakeun pangalamanna.

          Kuring teu némbal. Karunya. Kuring mah justru aya anu nawaran, jaba saméméh lulus kuliah geus bisa ngajar. Moal dicaritakeun pangalaman kuring mah, bisi matak milaraan ka manéhna. Meureun moal apaleun kuring geus ngajar, komo basa Sunda, kuriak manéhna  beuki kabitaeun, tuda kuring mah karék tingkat dua kuliahna.

          “Mugi-mugi atuh ka payunna aya lowongan!” ceuk kuring ngarerema.

          Kuliah teu saban poé, sahingga aya waktu pikeun ngajar.

          Diajar mah taya anggeusna. Kudu terus diajar. Peuting ayeuna ogé kuring keur anteng ngapalkeun, nu diapalkeunna ngaran anak sasatoan. Bener-bener hébring basa Sunda mah, ngaran anak sasatoan gé aya ngaranna. Geus apal sawaréh, ayeuna ditambahan deui ngapalkeunna supaya lega kanyaho. Dimana aya anu nanya, kuring kudu bisa némbal, ulah nepikeun ka nyebut teuing. Kaayaan geus jempling, jauh ka pitunduheun. Kuring beuki sumanget ngapalkeun, sabab poé isuk bagéan dibagi honor.

Di hiji lembur leutik, aya budak ngaranna Raka. Anjeunna resep pisan maca buku, tapi di lemburna henteu aya perpustakaan. Lamun hayang maca buku, Raka kudu leumpang jauh ka kota. Tapi, henteu sadaya budak di lemburna boga kasempetan sarua. Loba nu hoyong maca, tapi henteu boga buku.

Hiji poé, Raka boga ide. Anjeunna ngajak babaturan jeung guru-guruna pikeun nyieun Taman Maos, tempat maca di alam kabuka. Kalayan bantuan masarakat, aranjeunna ngumpulkeun buku-buku bekas, nyieun rak tina kai bekas, sarta ngadamel tempat nu nyaman di handapeun tangkal gedé.

Teu lila, Taman Maos pinuh ku barudak. Aya nu maca bari diuk di jukut, aya nu ngajerit bungah nempo buku anyar, malah aya nu maca bari diayun-ayun. Nu tadina arang pisan maca, ayeuna jadi resep.

Waktu berlalu, kabiasaan maca di lembur éta beuki kuat. Sababaraha taun ti harita, sababaraha budak anu diajar di Taman Maos hasil jadi dokter, guru, jeung insinyur. Maranéhna balik deui ka lemburna, mawa elmu jeung kahadean.

Sagala hal ageung dimimitian tina léngkah leutik. Raka, budak leutik anu ukur hoyong maca, geus ngarobah sakabéh lemburna.

📖💡 Hikmah: Sakumaha leutikna usaha urang, lamun tulus jeung konsisten, bisa mawa robahan gede pikeun sakabéh.

Di hiji kampung nu tenang, Mang Ujo téh kawentar salaku tukang humor. Iraha waé ngobrol jeung manehna, pasti aya we nu ngagebah seuri. Tapi aya hiji kabiasaan Mang Ujo nu rada anéh: mun maca buku, pasti sok seuri tarik pisan!

Dina hiji poé, anjeunna datang ka taman baca kampung. Siga biasa, Mang Ujo nyokot hiji buku, tuluy calik bari mimiti maca. Teu lila, dumadakan…

“Hahahahahahahaa! Aduh! Hadeuh! Hahaha! Nya, teu disangka!”

Jalma-jalma nu keur maca jadi heran. Si Iteung, nu keur husu maca novel cinta, neundeun pananya, “Mang, nu dibaca naon atuh? Novel lucu?”

Mang Ujo nyengir. “Ieu mah kamus basa Sunda, tapi abdi maca kecap ‘bajing luncat’, euleuh, éta téh asa katingali dina bayangan sirah abdi aya bajing keur luncat-luncat!”

Sadaya jalma melong.

Henteu lila, manehna balik maca, tuluy…

“Hahaha! Aduh aduh! Ridu ngaran ucing! Wah, ieu mah eces keneh keneh!”

Si Ujang melong, “Mang, naon deui atuh nu lucu?”

Mang Ujo seuri bari némbongkeun kaca buku. “Lah, ieu mah abdi maca kecap ‘kuda beureum’! Kumaha atuh, kuda kok beureum? Asa kuda diwarnian ku budak TK!”

Sadayana teu bisa nahan, maranéhna ikutan seuri. Nu awalna keur maca serius, ayeuna mah ngajeblag kabawa ku humor Mang Ujo.

Ti harita, tiap Mang Ujo datang ka taman baca, lain ukur maca buku, tapi ogé ngajadikeun sakabéh nu aya di dinya seuri! 😆📖

Di hiji lembur, aya saurang lalaki nu kacida resepeun nyengir. Ngaran anjeunna Dadang, tapi di lembur mah leuwih dipikawanoh jadi Dadang Nyengir. Tara aya poé nu leungit tanpa nyengirna nu gede siga di sablonan odol.

Poé éta, Dadang Nyengir asup ka taman baca nu anyar diadegkeun di lembur. Manéhna ngadon lengkah gagah, make jas rapih siga rék jadi gubernur, padahal ngan rék maca majalah bekas.

Di jero taman baca, barudak keur husu maca. Iteung ngareungeuh buku carita, si Ujang melong majalah otomotif, sedengkeun Asep mah ningali gambar sate sapi dina buku masakan bari nguseup. Dadang Nyengir datang jeung tampilan nu mencorong, sorana ngaguruh:

"Weuh, rame ieu tempat! Bacaan loba, ilmu ngajebrog!"

Sadayana melong, aya nu ngahuleng, aya nu seuri, aya ogé nu sieun.

Si Iteung nyodongkeun korsi: "Mang, linggih heula, maca buku atuh."

Tapi Dadang Nyengir kalah tolah-toleh, ningalian rak buku siga nu keur milih batu akik. "Kumaha atuh, aya buku nu ngajarkeun nyengir nu bener?"

Barudak garo-garo sirah. Si Ujang nyeletuk: "Atuh ari Mang mah geus profésional nyengir!"

Dadang Nyengir nyekel hiji buku ngeunaan psikologi. Mukana dijieun serius, padahal hulu ngan disinghareupan kana gambar. Teu lila, manehna ngetehan ka sadaya nu aya di taman baca:

"Jadi jelema kudu resep maca! Ulah kalah ka leuwih sering nyapirkeun hal nu teu perlu! Anjeun maca ayeuna, hirup anjeun bakal langkung caang..."

Nu aya di taman baca geus mimiti ngahuleng. "Mang, urang mah teu nyapirkeun nanaon, ti tadi ogé keur maca, nu loba nyarita mah Mang sorangan."

Dadang Nyengir eureun sakeudeung. Tuluy seuri deui! "Hahahaha! Da bener! Abdi mah nyengir wé, da hirup téh ulah teuing dipikir beurat-beurat!"

Barudak ngajeblag. "Hade atuh, Mang. Tapi cobian sakali-kali nyengir bari teu ribut..."

Ti harita, Dadang Nyengir tetep nyengir, tapi ayeuna rada leuleus. Taman baca téh tetep tempat pikeun maca, sanajan sakapeung aya nu datang ngan saukur nyengir! 😆📖

Di hiji lembur nu dipapaés ku sawah nu ngagurilap dina panonpoé isuk-isuk, hirup hiji budak lalaki nu jenengan Abah Rahmat. Anjeunna budak yatim nu geus lila ditinggalkeun bapana, cicing jeung indungna di imah kai leutik deukeut leuwi. Abah Rahmat pinter, getol sakola, tapi kahirupan henteu salawasna siga nu dipiharep.

Abah Rahmat dipaksa mundur ti sakola alatan biaya. Indungna, Bi Ijah, ngan ukur dagang cau di pasar, duitna pas-pasan kanggo dahar sapopoe. "Abah, ulah sedih, ilmu mah teu ukur ti sakola wungkul," ceuk Bi Ijah bari nyorong tarang budakna. Sanajan kitu, Abah henteu hoyong nyerah. Manéhna diajar sorangan, maca buku-buku lawas ti paraji di lemburna, neundeun harepan yén hiji poé bisa boga ijazah pikeun meunang pagawean nu leuwih hadé.

Dina hiji peuting, Abah Rahmat manggihan sakola pendidikan kesetaraan (PKBM) nu nyayogikeun kasempetan pikeun nu teu bisa neruskeun sakola. Anjeunna gumbira, sabab ayeuna aya harepan anyar. Anjeunna ngiluan program di Kang Ruli pikeun diajar deui jeung nyieun masa depan nu leuwih caang.

Sanggeus sababaraha taun, Abah Rahmat meunang ijazahna. Anjeunna henteu ngan ukur boga dokumén formal, tapi ogé kaparigelan jeung pangalaman nu berharga. Anjeunna jadi inspirasi pikeun barudak lembur séjén, yén sakola henteu kudu lila, tapi ilmu moal kudu saeutik.

Hirup mah henteu salawasna adil, tapi kahadean jeung ketekunan moal kasia-sia. Pangajaran tina carita ieu nyaéta: pangajaran bisa di mana waé, jeung pangpentingna, tekad pikeun diajar moal pegat sanajan kahirupan ngeureunkeun langkah.

"Ilmu téh ladang nu moal pegat panénna, sakola bisa eureun, tapi diajar mah moal kudu eureun."