Bubuka
Di hiji lembur nu jauh ti kota, di gigireun gunung nu leuweungna masih kandel, aya sakola leutik nu angger ngajarkeun kahadean. Sakolana ngan ukur wangunan kai, panto jeung jandela geus aya nu potong. Tapi sanajan kitu, di dinya aya cahaya kahadean nu tetep hurung: Ki Jembar, guru anu satia ngajarkeun barudak sanajan gajihna sakedik, sanajan anggaran pikeun sakolana terus ngurangan.
Ki Jembar teh lalaki sepuh nu tangginas. Pakeanana basajan: hem bodas geus rada belel, sarung nu sering dipake, jeung sendal jepit nu solna mimiti beak. Anjeunna henteu boga mobil, henteu oge gaduh motor. Unggal isuk, anjeunna leumpang ti imahna nu aya di sisi lembur, nepikeun ka sakola kalayan kahadean dina hatena.
Dunya Nu Robih
Sakola nu tadina geus serba kurang, ayeuna beuki parah. Anggaran nu dipangkas nyababkeun bangku jeung papan tulis henteu kapalire deui. Bari ngelus dada, Ki Jembar milarian akal kumaha carana supaya atikan tetep jalan. Barudak teu meunang kaleungitan harapan.
"Urang ajarkeun di luar ruangan waé," pokna ka wargi guru séjén, Bu Nani, anu ogé miris ningali kaayaan sakola.
Sapopoé, Ki Jembar nyieun cara anyar. Anjeunna mawa barudak ka alam, ngajarkeun aksara ku leuweung, ngajarkeun matematika ku batugede di walungan. Tapi masalah henteu cukup nepi ka dinya. Pemotongan anggaran ogé mangaruhan kiriman buku-buku ka sakola. Barudak beuki heureut kamungkinan pikeun ngudag kahayang maranéhanana.
Pupusna Cahaya di Sakola Leutik
Di hiji peuting, Ki Jembar diulem ku kepala desa. "Abdi gaduh warta nu teu sae, Ki Jembar. Sakola ieu moal tiasa diteruskeun deui, anggaranna henteu cukup..."
Sakapeung, jaman henteu salawasna mihak ka jalma nu satia. Anjeunna sadar, ieu sakola bisa-bisa ditutup. Anjeunna neuteup barudak, aya Cahya, Ojon, Lina, nu sakabéh hayang sakola nepi ka luhur.
"Urang kedah kumaha, Pak Guru?" ceuk Cahya, panonna meregetan, kasieunan henteu bisa neruskeun sakola.
Hate Ki Jembar nyeri. Anjeunna henteu bisa ngahianatkeun kahadean. Anjeunna nyandak leungeun barudak, mawa aranjeunna ka balé desa, badé nyarios.
Panglayang Harapan
Ki Jembar henteu nyerah. Anjeunna nyerat surat, panglayang ka pemerintah, ka yayasan, ka saha waé nu daék mantuan. Anjeunna nyerat dina kertas leutik, sakabéh leungeun barudak nyekelan éta surat. Anjeunna ngajarkeun yén harapan henteu kedah paeh.
Sabulan ti harita, aya warta. Aya yayasan nu daék mantuan, aya donatur nu ngirimkeun buku-buku. Sanajan henteu lengkep, sahenteuna Ki Jembar parantos méré conto ka barudak yén sanajan dunya robih, sanajan anggaran dipotong, atikan moal bisa direureuhkeun.
Pesen Moral
Dina hirup, aya watesan nu matak nyeri, tapi kahadean jeung kahadean moal bisa dipangkas. Ki Jembar parantos nunjukkeun yén guru téh lain sakadar ngajarkeun aksara, tapi ogé ngajarkeun kumaha hirup ku kahadean.
Barudak di Cisarandi, sanajan sakolana sederhana, henteu pernah kaleungitan harapan. Anjeunna percaya yén sakabéh anu diajarkeun bakal terus hurung di haté maranéhanana, sapertos panonpoé nu henteu pernah liren nyorang langit.